Wiele organizacji pozarządowych nie zdaje sobie sprawy, że ich własny statut może być największą przeszkodą w skutecznym pozyskiwaniu dofinansowania. Ten podstawowy dokument, często napisany na szybko podczas rejestracji, może później zamknąć drzwi do wielu programów grantowych. W tym artykule pokażemy, jak stworzyć lub zaktualizować statut, który będzie wspierał, a nie blokował możliwości finansowania Twojej organizacji.

‍

Co to jest statut i dlaczego ma znaczenie przy grantach?

Statut jako „konstytucja" NGO

Statut to nie tylko formalny wymóg prawny – to faktyczna "konstytucja" Twojej organizacji pozarządowej. Jest to obowiązkowy dokument, który określa nie tylko cele i misję fundacji czy stowarzyszenia, ale również precyzuje dozwolony zakres działań. Co najważniejsze z perspektywy pozyskiwania funduszy – ma on moc prawną, a grantodawcy traktują go jako podstawowy punkt odniesienia przy ocenie wniosków.

‍

Jak grantodawcy analizują statut?

Gdy Twoja organizacja składa wniosek o grant, jednym z pierwszych elementów weryfikowanych przez grantodawcę jest zgodność celów statutowych z tematyką konkursu. Grantodawcy sprawdzają:

• Czy organizacja ma formalne uprawnienie do realizacji planowanych działań
• Czy proponowany projekt mieści się w celach statutowych organizacji
• Czy zakres tematyczny konkursu odpowiada zapisom w statucie

Jeśli istnieje rozbieżność między celami konkursu a zapisami statutowymi, wniosek może zostać odrzucony już na etapie oceny formalnej – nawet jeśli sam pomysł jest wartościowy i potrzebny.

‍

Najczęstsze błędy w statutach NGO

Zbyt ogólne cele statutowe

Jednym z najczęstszych problemów są cele statutowe sformułowane zbyt ogólnie. Zapisy typu "działalność społeczna i edukacyjna" czy "wspieranie rozwoju społeczności lokalnych" brzmią dobrze, ale są zbyt szerokie i pozbawione konkretu.

Przykład: Fundacja wpisała jako cel statutowy "działania edukacyjne i kulturalne". Chciała złożyć wniosek na projekt dotyczący edukacji ekologicznej dla dzieci, ale została odrzucona, ponieważ grantodawca nie znalazł w statucie wzmianki o działaniach ekologicznych czy środowiskowych.

‍

Cele, które nie pasują do aktualnej działalności

Z biegiem czasu działalność wielu organizacji ewoluuje – odkrywają nowe potrzeby społeczne, rozwijają nowe kompetencje zespołu. Problem pojawia się, gdy istnieje rozjazd między tym, co NGO faktycznie robi lub chce robić, a tym, co zostało zapisane w statucie kilka lat wcześniej.

Organizacja założona do wspierania seniorów może z czasem rozszerzyć działalność na całe rodziny, ale jeśli statut mówi wyłącznie o pomocy osobom starszym, wnioski o granty na projekty międzypokoleniowe mogą zostać odrzucone.

‍

Brak słów kluczowych

W statutach często brakuje kluczowych sformułowań, które mogłyby "złapać się" w tematyce konkursów grantowych. Przykładowe słowa kluczowe, które warto uwzględnić to: edukacja pozaformalna, kompetencje cyfrowe, STEAM, zrównoważony rozwój, wykluczenie społeczne, aktywizacja seniorów, przedsiębiorczość społeczna.

🔎 Jeśli nie jesteś pewien, czy cele statutowe Twojej organizacji są wystarczająco konkretne – sprawdź, jakie programy grantowe faktycznie pasują do Twojego profilu. Narzędzie GrantMatcher analizuje setki konkursów i pokaże Ci, na co realnie możesz aplikować. Wypróbuj za darmo.

‍

Jak sformułować cele statutowe pod kątem grantów?

Konkretność i zgodność z realną działalnością

Najważniejsze, by statut odzwierciedlał to, co organizacja faktycznie robi lub zamierza robić w najbliższej przyszłości. Zamiast pisać ogólnikowo, warto precyzyjnie określić obszary działania, grupy docelowe i metody pracy.

Zamiast: "Wspieranie rozwoju społecznego"Lepiej: "Wspieranie rozwoju społecznego poprzez organizację warsztatów kompetencji cyfrowych dla seniorów, prowadzenie mentoringu dla młodzieży z obszarów wiejskich oraz realizację programów aktywizacji zawodowej dla osób zagrożonych wykluczeniem"

‍

Używaj języka używanego w konkursach

Warto zapoznać się ze słownictwem używanym w regulaminach konkursów grantowych, do których organizacja planuje aplikować. Grantodawcy często posługują się specyficznym językiem – używanie tych samych terminów w statucie zwiększa szanse na "trafienie" w kryteria formalne.

Przykładowe sformułowania często występujące w konkursach:

• Edukacja pozaformalna i nieformalna
• Partycypacja obywatelska
• Wzmacnianie potencjału instytucjonalnego
• Budowanie odporności społeczności lokalnych
• Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu

‍

Dodaj elastyczność – ale z głową

Statut powinien dawać organizacji pewną elastyczność, ale bez popadania w skrajność. Nie warto zamykać się na jeden wąski temat, ale równie nieskuteczne jest wpisywanie wszystkich możliwych działań "na wszelki wypadek".

Dobrym rozwiązaniem jest określenie 3-5 głównych obszarów działalności, a następnie doprecyzowanie ich poprzez bardziej szczegółowe zapisy, które jednak pozostawiają pole do różnorodnych projektów.

‍

Kiedy warto zaktualizować statut?

3 sygnały, że czas na zmiany

1. Rozbieżność między działalnością a statutem – Twoja organizacja regularnie realizuje działania, które nie są wprost wymienione w celach statutowych.
2. Odrzucone wnioski z powodów formalnych – Zgłaszasz się do konkursów, ale wnioski są odrzucane z uwagą o braku zgodności z celami statutowymi.
3. Statut jest przestarzały – Dokument powstał kilka lat temu, był pisany "na szybko" i od tamtej pory nie był aktualizowany, mimo że Twoja organizacja znacznie się rozwinęła.

‍

Jak wygląda proces zmiany statutu?

Zmiana statutu wymaga zazwyczaj:

1. Podjęcia decyzji przez właściwy organ – w przypadku fundacji zazwyczaj jest to zarząd lub rada fundacji (zgodnie z zapisami aktualnego statutu), w stowarzyszeniach – walne zgromadzenie członków.
2. Przygotowania dokumentów do KRS – wypełnienie formularza KRS-Z20 wraz z załącznikami zawierającymi nową treść statutu.
3. Złożenia dokumentów i oczekiwania na wpis – procedura trwa zwykle od 2 tygodni do 2 miesięcy, w zależności od obciążenia sądu rejestrowego.

Koszt zmiany statutu to opłata sądowa w wysokości 250 zł, choć organizacje pozarządowe mogą ubiegać się o zwolnienie z tej opłaty.

‍

Podsumowanie – statut to fundament, nie formalność

Statut organizacji pozarządowej to nie tylko wymóg formalny, ale strategiczny fundament działalności. Dobrze napisany statut otwiera drzwi do finansowania i daje organizacji swobodę w realizacji jej misji. Z kolei źle skonstruowany dokument może blokować rozwój i ograniczać możliwości pozyskiwania środków.

Warto poświęcić czas na przemyślane sformułowanie lub aktualizację statutu, uwzględniając aktualne i planowane kierunki działań. Dobrze napisany statut zapewni organizacji wiele lat spokoju i zwiększy liczbę dopasowanych konkursów grantowych, na które będzie mogła aplikować.

👉 Dobry statut to dopiero początek. Sprawdź, jakie programy grantowe pasują do Twojej organizacji z pomocą GrantMatchera. Szybciej dotrzesz do finansowania, które naprawdę wspiera Twoje cele.

‍

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

Jak szczegółowy powinien być statut NGO?

Optymalna szczegółowość statutu to 3-5 głównych obszarów tematycznych z konkretnymi podpunktami. Unikaj zarówno ogólników (np. "działalność społeczna"), jak i zbyt wąskich definicji. Dobry statut jasno określa kierunki działania, ale pozostawia przestrzeń na rozwój organizacji.

‍

Czy można realizować działania niewymienione w statucie?

Nie, realizacja działań spoza statutu jest niemożliwa z formalnego punktu widzenia. Organizacja może prowadzić wyłącznie działania mieszczące się w celach statutowych. Brak aktualizacji statutu przed rozszerzeniem działalności może skutkować odrzuceniem wniosków grantowych i problemami podczas kontroli projektów.

‍

Kiedy należy zaktualizować statut?

Aktualizacja statutu jest konieczna, gdy:

• Zmienia się profil działalności organizacji
• Pojawiają się nowe grupy docelowe
• Wnioski grantowe są odrzucane z powodu braku zgodności z celami statutowymi
• Minęło kilka lat od ostatniej aktualizacji, a organizacja się rozwinęła

‍

Jakie koszty wiążą się ze zmianą statutu?

Zmiana statutu to opłata sądowa 250 zł za wpis do KRS. NGO mogą wnioskować o zwolnienie z tej opłaty, składając odpowiednie oświadczenie. Cały proces trwa 2-8 tygodni, zależnie od obciążenia sądu rejestrowego.

‍

Na co grantodawcy zwracają największą uwagę w statucie?

Grantodawcy szczególnie analizują:

• Cele statutowe – zgodność z tematyką konkursu
• Sposoby realizacji celów – czy obejmują działania z projektu
• Grupy docelowe – uprawnienia do pracy z wskazanymi odbiorcami
• Zakres terytorialny – możliwość działania na danym obszarze